1.  Anna, jij was 's werelds eerste fietsburgemeester. Hoe is deze functie tot stand gekomen?

Een paar jaar geleden stelde Amsterdam de vraag: hoe kunnen we onze fietscultuur ondersteunen, verbeteren en verspreiden? De oplossing was het starten van een nieuw project: het project Fietsburgemeester, een wereldwijd initiatief om het fietsgebruik in de stad verder te bevorderen en nog eens een miljard mensen op de fiets te krijgen. 

Het succesvolle Amsterdamse project Nachtburgemeester om via samenwerking inzicht te krijgen in het stimuleren van de nachtelijke stadseconomie, fungeerde als inspiratiebron voor de eerste Fietsburgemeester. Om steden veilig te maken voor fietsers en voetgangers zijn wegen nodig waarbij de mens centraal staat. Daarnaast is er een menselijke aanpak nodig om het voortouw bij de verandering te nemen. Daarom besloot Amsterdam een soortgelijke formule uit te proberen om het fietsen aan te pakken. 

2.  Waar komt die passie voor fietsen vandaan? 

Als Nederlands meisje ben ik opgegroeid met fietsen. Het was een vanzelfsprekendheid en ik dacht er niet over na. Eigenlijk waren het een paar in Amsterdam woonachtige buitenlanders die me lieten inzien hoe fantastisch en uniek onze fietscultuur is. Ze hebben me de schoonheid van het fietsen in de stad laten zien. Nu ik daar niet meer woon, realiseer ik me meer dan ooit hoe bijzonder ons systeem is en hoe goed het werkt. Je hoeft alleen maar met de stroom mee te gaan. Natuurlijk is het heerlijk om in de stad New York te fietsen, vooral vanwege alle ruimte, maar ik mis het fietsen langs de grachten in Amsterdam zonder dat ik bang hoef te zijn dat ik door een auto word aangereden.

3.  Wat is de rol van een fietsburgemeester?

Fietsburgemeesters fungeren als bruggenbouwers voor de fietscultuur van een stad. Ze brengen het openbare en particuliere leven samen om de enorme voordelen voor economie, gezondheid en milieu van een verhoogd gebruik van fietsen te laten zien en stimuleren innovaties voor een betere fietservaring voor iedereen. Belangrijk is dat zij geen activisten zijn, maar katalysatoren, en dat zij zich inzetten om met alle belanghebbenden in de stad samen te werken. 

Als fietsburgemeester heb je geen directe bevoegdheden om veranderingen te verordenen, maar er wordt naar je geluisterd door het stadsbestuur en je hebt het vertrouwen van de mensen. Toen ik in juni 2016 aantrad, luisterde ik allereerst naar wat de stad nodig had. Ik hield hackathons waar we nieuwe ideeën ontwikkelden en vervolgens organiseerde ik bijeenkomsten met grotere organisaties om die ideeën te helpen implementeren. Ook heb ik mijn inzichten verwerkt in het officiële fietsplan van de stad voor de komende vier jaar. 

Het voordeel van het fietsburgemeestersmodel is dat steden, ongeacht de fase waarin ze verkeren, ervan kunnen profiteren. In steden waar het fietsgebruik toeneemt maar de voortgang traag verloopt, heeft de menselijke aanpak van een fietsburgemeester invloed op stadsplanners en de macht om het publiek erbij te betrekken. In steden waar de fietsinfrastructuur nog in ontwikkeling is, is de installatie van een fietsburgemeester een concrete en eenvoudige eerste stap die de dialoog bevordert en gebruikmaakt van de kennis van een wereldwijd netwerk. 

4.  Je was de fietsburgemeester van Amsterdam, de stad die wordt beschouwd als de meest fietsvriendelijke stad ter wereld. Kun je dat na je ambtsperiode bevestigen?

Amsterdam is in veel opzichten bij uitstek de stad om te fietsen. Een van de redenen hiervoor is de uitgebreide fietsinfrastructuur, maar het is ook een product van de cultuur. Fietsers en voetgangers krijgen voorrang bij de inrichting van het stedelijke ecosysteem en dat zorgt ervoor dat gezondheid, geluk en gemeenschap ook voor Amsterdam prioriteiten zijn. 

Maar Amsterdam was niet altijd fietsvriendelijk. In de jaren zeventig waren de Nederlandse straten erg onveilig en werd er massaal geprotesteerd tegen het drukke verkeer in de stad. Uiteindelijk hebben deze protesten een culturele verschuiving teweeggebracht en werden de straten van Amsterdam heringericht met steeds meer fietspaden. 

Toch was er nog werk aan de winkel. Nu raakte de bestaande infrastructuur van Amsterdam overbelast door de grote aantallen fietsers. Zonder ingrijpende veranderingen door de stad zouden de wegen steeds drukker worden en zou de veiligheid in het gedrang komen. Het was duidelijk dat Amsterdam op de een of andere manier moest innoveren, dus zijn ze gestart met het project Fietsburgemeester. 

Het is belangrijk in te zien dat steden nooit moeten stoppen met innoveren. Om een echt vriendelijke fietscultuur in stand te houden, moeten ze blijven zoeken naar nieuwe oplossingen om de huidige problemen aan te pakken. Amsterdam doet dit erg goed.

 
5.  In 2017 verhuisde je naar New York. Wat zijn de grootste verschillen tussen fietsen in Amsterdam en New York? 

Ik herinner me nog de eerste keer dat ik hier op mijn fiets stapte. Het duurde een paar maanden om over mijn angst heen te komen en om in deze megastad, die heel anders is dan Amsterdam, te gaan fietsen. In Amsterdam kan iedereen fietsen, ze hebben er de juiste infrastructuur en bijna alle automobilisten houden rekening met de fietsers. In New York is dat niet zo en je moet nog steeds opletten dat je bijvoorbeeld geen openslaand portier in je gezicht krijgt. Bovendien is het wegdek lang niet overal even goed, waardoor fietsen op sommige plaatsen nogal gevaarlijk kan zijn. 

Toch is de stad de laatste 10 tot 15 jaar drastisch veranderd en fietsvriendelijker geworden. Het is ongelofelijk om te zien hoe hard men zich hiervoor inspant en tegenwoordig zie je veel speciale fietspaden. Zelfs het aantal mensen op de fiets neemt toe. Het bestaan van CitiBike, een fietsdeelysteem, heeft bijgedragen aan het versnellen van dat proces. Ook dit is een groot verschil met Amsterdam, waar de meeste mensen een eigen fiets hebben.

6.  Heb je in je tijd als fietsburgemeester iets bereikt waar je bijzonder trots op bent? Wat zijn je plannen voor de toekomst?

Ik ben vooral trots op het feit dat iets wat als experiment is begonnen, is uitgegroeid tot een gevestigde, wereldwijde organisatie die nog steeds groeit. Sinds de start van het project in Amsterdam in 2016 is het uitgebreid naar 25 andere steden in de wereld, waaronder Beiroet, Rio de Janeiro, Sydney, Kaapstad en Istanboel. 

Nu er steeds meer fietsburgemeesters komen, wordt er door een wereldwijd netwerk van stadskatalysatoren ideeën uitgewisseld en samengewerkt aan nieuwe oplossingen. Er komen nu al meer dan 100 delegaties per jaar naar Amsterdam uit steden die willen begrijpen hoe we een fietsstad zijn geworden. Stel je voor dat die steden allemaal een fietsburgemeester zouden hebben die voortdurend verbonden was met een actief wereldwijd netwerk van veranderaars!

Natuurlijk hoop ik dat het project in New York wordt gerealiseerd. Op dit moment hebben we nog geen fietsburgemeester, maar we dringen er bij de stad hard op aan om in de nabije toekomst iemand aan te stellen. Hopelijk is dat slechts een kwestie van tijd.